سیری در اوضاع ایلات و عشایر کرمانشاهان
اردشیر کشاورز
ایالت کهن کرمانشاهان در گذشته‌های دور و نزدیک باعث اعتبار ایلات بسیاری بوده که در طی زمان دچار استهلاک شده‌اند. برخی از جمعیت‌های ایلی به‌تدریج نابود، یکجانشین و شهرنشین شده و یا به‌دلیل رخدادها دچار پراکنش و در جمعیت‌های ایلی دیگر مستهلک شده‌اند و درنهایت سامان ایلی را از کف نهاده‌اند. این پدیده به‌طور عمده در کوچ‌های سردسیری و گرمسیری و تداخل با جمعیت‌های ایلات دیگر به‌وجود آمده است. درنهایت پاره‌ای از آنان به‌سبب ضعف و عدم اقتدار حکام زمانه و بی‌اعتنایی زمام‌داران، در سیطرۀ خاک امپراطوری عثمانی و عراق کنونی قرار گرفته‌اند.
طاق‌بستان؛ شاهکاری از مهندسی ساسانیان
علیرضا مرادی بیستونی
بسیاری از آثار هنری دورۀ ساسانی، با انگیزۀ بسط اندیشه‌های سیاسی و فرهنگی شاهان و براساس موضوعات مذهبی شکل گرفته‌اند. مشروعیت‌بخشی و نمایش قدرت، مهم‌ترین دلایل ساخت نقش‌برجسته‌های ساسانی هستند. نقش‌برجسته‌های ساسانی از مهم‌ترین آثار فرهنگی و هنری این عصر محسوب می‌شوند و دو موضوع اصلی مذهبی و غیرمذهبی و یا ترکیبی از آن‌ها را به تصویر می‌کشند. یکی از مهم‌ترین آثار ساسانی مجموعۀ طاق‌بستان در استان کرمانشاه است.
تصاویر در این اثر مانند دیگر آثار ایران باستان در جهت تزئین و خلق مفاهیم و موضوعات همانند به‌کار رفته‌اند. وجود ایزدانی همچون میترا، آناهیتا و اهورامزدا این مجموعه را از سایر مجموعه‌های ساسانی متمایز می‌سازد. مجموعۀ طاق‌بستان تنها اثری در ایران است که شاه یا همان خسروپرویز در حال گرفتن حلقۀ قدرت به‌صورت همزمان از دو ایزد اهورامزدا و آناهیتا است.
به‌طور کلی سؤالات متعدد، ابهامات و تردیدهایی در مورد زمان ساخت، انگیزه و کارکرد طاق‌بستان وجود دارند. یکی از این مباحث نحوۀ ایجاد و جانمایی اثر طاق‌بستان و انتخاب مکان آن است. این مجموعه متشکل از نقش اردشیر، طاق کوچک (مربوط به نقش شاپور دوم و سوم) و طاق بزرگ (نقش خسروپرویز سوار بر اسب معروفش شبدیز، نقش شکارگاه گراز و گوزن، نقش گرفتن حلقۀ قدرت توسط خسروپرویز از آناهیتا و اهورامزدا، نقش درختان زندگی و الهه‌های نیکه را شامل می‌شود.
تاریخچۀ مختصر مجموعۀ مسجد و حمام حاج شهبازخان کرمانشاه
مهندس مهدی ودودیان
بنای این مجموعه شامل مسجد و حمام در زمان قاجار و حکومت شاهزاده «محمدعلی میرزا دولتشاه» در سال ۱۲۳۵ قمری (۱۱۹۸شمسی) و در زمینی به مساحت حدود دو هزار متر مربع در زمینهای خارج از شهر کرمانشاه (در کنار بازار جدید شهر) احداث شده است.
بانی این مجموعه مرحوم «حاج شهبازخان کلهر» فرزند «منوچهربیگ» بود. او در زمان قاجار با منصب قلعهبیگی ایل کلهر به ادارۀ امور ایل پرداخت و پس از اینکه به همراه شش برادر کوچکتر خود عازم مکه و تشرف به خانۀ خدا شد، در بازگشت به حاجیزادگان مشهور گردید. وی در جنگهای متعدد میان ایران و عثمانی در مناطق غربی، در سپاه محمدعلی میرزا دولتشاه حضور پررنگ و دلیرانهای داشت. در یکی از این پیکارها، یکی از این برادران کشته شد و پس از خاتمۀ جنگ و پیروزی سپاهیان ایران بر عثمانی، این برادران مورد لطف و عنایت دولتشاه قرار گرفتند. طبق درخواست برادر بزرگتر (شهبازخان) زمینی در دو دانگ غیروقفی از اراضی کرمانشاه جهت احداث بنای مسجد و حمام به آنان واگذار شد و یک بیل آب از نهر دولتخانۀ حکومتی به این مجموعه اختصاص یافت. این مسجد بهعلت واقعشدن در زمین غیروقفی، مورد توجه مردم مؤمن و نمازخوان شهر واقع شد و مقبولیت خاصی پیدا کرد.
